Cumhuriyet periyodu Türk edebiyatının önde gelen muharrirlerinden olan Reşat Nuri Güntekin denilince aklımıza Çalıkuşu romanının gelmesi elbette olağandır. Mustafa Kemal Atatürk’ün bile çok sevdiği ve “Dün gece çok hoş bir kitap okudum” dediği Çalıkuşu romanı, Cumhuriyet periyodunun aydın ve taşra insanları ortasındaki farkı anlatırken; birebir vakitte Anadolu’da öğretmenlik yapan Feride öğretmen üzerinde aydınlanmacı bir duruş sergiliyor.
Yayınlandığından beri çok sevilerek okunan Çalıkuşu romanı, bir nevi Anadolu beşerinin aydınlığa ve öğrenmeye bayrak açmasıdır. Reşat Nuri Güntekin’in sade ve anlaşılır lisanıyla yazılan roman, günümüzde bile hala çok okunan değerli Türk klasikleri ortasında yer alıyor.
Yayın hayatımıza birbirinden hoş eserler kazandıran Güntekin’in Çalıkuşu romanı en çok okunan ve bilinen kitabıdır.
Cumhuriyet devrinde yazılan Çalıkuşu, Feride ve Kamuran’nın aşk dolu hikayesini mevzu edinir. Türk edebiyatının yılmaz kalemlerinden Reşat Nuri Güntekin, yazdığı aşk romanlarıyla öne çıkmaktadır.
Birbirinden hoş yapıtları okuyuculara kazandıran Reşat Nuri Güntekin, kaleminin hakkını her vakit verdiğini yazdığı kitaplarla ispatlamıştır.
1922 yılında birinci kez Vakit Gazetesinde tefrika halinde yayınlanan roman, büyük bir beğeniyle okunur. Periyodun muharrirleri, aydınları tarafından da olumlu tenkitler alan Çalıkuşu romanı böylelikle büyük bir üne kavuşur.
Yazarıyla özdeşleşen kitap, Anadolu’nun idealist ve aydın olan Feride’nin hikayesi yalın ve akıcı bir üslupla okuyucunun beğenisi ziyadesiyle kazanmıştır. Diziye de uyarlanan roman büyük izleyici kitlesine ulaştı. Kitap, tıpkı vakitte 1966 yılında direktör Osman F. Sedan tarafından beyaz perdeye taşındı.
Kitabın ana karakterlerinden Feride, hoş ve herkes tarafından beğenilen Anadolu’nun aydın bayan örneğini temsil eden epeyce hareketli bir bayandır.
Musul’dan ailesiyle göç ederek İstanbul’a gelir. Annesini çok küçük yaştayken kaybeden Feride, teyzesinin yanında kalmaya başlar. Bir mühlet sonra da babasını kaybeder. Burada hiç yabancılık çekmez ve kısa müddette yeni hayatına alışmaya başlar.
Çok utangaç olan Feride, bu çekingenliği yalnızca teyzesinin oğlu Kamuran’a karşı kullanmaz. Bu tıpkı vakitte yeni bir aşkın habercisi demektir.
Çalıkuşu…
Çalıkuşu isminin nereden geldiğini birçok okuyucu merak etmiştir. Okuduğu Fransız Lisesi’nde başarılı bir öğrenci olan Feride daima hareketli ve yerinde duramayan biridir.
Her teneffüste ağaçlara çıkar, oradan oraya koşturan Feride’yi öğretmeni görür. Öğrencisinin bu hareketli haline şaşıran Öğretmen Feride’ye, “Senin ismin bundan sonra Çalıkuşu olsun.” der.
Çalıkuşu romanı ismi bu türlü doğar.
Teyze çocukları olan Kamuran ve Feride, birbirlerine karşı duydukları hislerini daha fazla saklayamazlar ve ortalarında büyük bir sevgi başlar. Aile içerisinde bu ilgiye birinci başta sıcak bakmayanlar olsa da vakitle herkes tarafından kabul görür. Birbirlerini çok seven Kamran ve Feride kısa bir müddet sonra nişanlanırlar. Böylelikle değerli bir adım atmış olurlar hayatlarında.
Kamuran, Fransa’da bulunan amcasının isteği üzerine orada memur olarak gitmeye karar verir. Bunu Feride’yle uzun uzun istişare eden Kamuran sonunda Fransa’ya masraf ve burada dört sene kalarak Feride’den uzak kalır.
Bu mühlet içerisinde daima mektuplaşan genç nişanlılar gelecek keyifli günlerin hayallerini ihtimamla yazdıkları satırlarla birbirlerini memnun etmeye çalışırlar.
Feride’nin kaldığı köşke bir mektup gelir. Gizemli bir bayanın getirdiği bu mektup her şeyi değiştirecek ve Feride’nin hayatında yeni değişimlere yol açacaktır.
Anadolu’da bir öğretmen
Eğitimini muvaffakiyetle bitiren Feride, Anadolu’nun çeşitli kasabalarında öğretmenlik yapmaya başlar. Burada karşılaştığı birbirinden farklı ve bir o kadar da değişik insan portreleri birebir vakitte yeni kurulan genç cumhuriyetin fotoğrafıdır.
Oldukça sıkıntı kaidelerde çok sevdiği mesleğini sürdürmeye devam eden Feride burada özel ilgi gösterdiği bir kız öğrencisini evlatlık edinir. Feride’nin hayatında artık manevi kızı Munise vardır.
Aydın ve taşra insanları
Roman, gelişen beklenmedik gelişmeler karşısında son sayfaya kadar okuyanlarda büyük bir merak duygusu uyandırır.
Güntekin, aydın ve taşra insanını çok ince ve hoş tasvirlerle anlatır. Periyodun kültür, toplumsal ve siyasal atmosferi içinde geçen Çalıkuşu romanı kitapseverlerin kesinlikle okuması gerektiğini düşünüyorum.
Her sayfası keyifle okunan kitap, günlük konuşma lisanıyla yazıldığı için okuyucuyu sıkmayan ve akıcı bir üsluba sahiptir. Bu da kitabın rahat bir biçimde okunmasını sağlıyor.
Feride ve Kamuran’ın öyküsünü okuyun.
Çünkü bazen yarım kalan öyküleri okuyucular tamamlar.
İyi okumalar…